محیط زیست طبیعی و انسانی «کهن دشت» البرز

شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز با وسعتی معادل 576 کیلومتر مربع، در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز حد فاصل منطقه خشک بیابانی و شوره زار در فاصله 95 کیلومتری غرب پایتخت در موقعیتی بین طول جغرافیایی 20َ:?50 الی  40َ:?50 شرقی و عرض های جغرافیایی  40َ:?35 الی  20َ:?36 شمالی و در ارتفاع 1340 متری از سطح دریا واقع است. میانگین بارش شهرستان 300 میلی متر و متوسط سالیانه رطوبت نیز 45 درصد است. مهمترین منبع آبی این شهرستان، رودخانه های فصلی کردان، خررود و رودخانه محلی آجی چای، شط و... است که نهایتاً به رودخانه شور در منتهی الیه ضلع جنوبی شهرستان می ریزند.

1. محیط زیست طبیعی

1.1. پوشش گیاهی

شهرستان نظرآباد از نظر تقسیمات جغرافیای گیاهی به ناحیه ایران تورانی تعلق دارد. این شهرستان از لحاظ ترکیب پوشش گیاهی به سه ناحیه تقسیم می شود: الف) در دامنه ها و در اراضی سنگلاخی و بر روی خاک های واقع در شمال منطقه گیاهانی نظیر ورک، درمنه، جامه گون و بوته های جغجغه مشاهده می شود. ب) در ناحیه دشت رسوبی گیاهانی نظیر شیرین بیان، سله، فرفیون، تاج ریزی، پنجه غازی، علف آبی و اسفند خارشتر رویش دارند. ج) در ناحیه جنوبی با خاک های شور و قلیایی به طور یکدست یا همراه با فرفیون واشنان زار، همراه با درختچه های گز مشاهده می گردند. گیاهان مرتعی منطقه عمدتاً مورد مصرف چرای بی رویه و شرایط اقلیمی وضعیت مراتع در محدوده منطقه فقیر بوده و سیر قهقرایی دارد.

1.2. تالاب قارپوزآباد (صالحیه)

وسعت این تالاب در حوزه استحفاظی شهرستان نظرآباد با احتساب اراضی باتلاقی پیرامون آن بیش از 10 هزار هکتار است که قسمتی از آن نیز در محدوده استان قزوین قرار گرفته است.

1.3. جانوران

با توجه به فعالیت های انسانی و توسعه جمعیت در سطح شهرستان و عرصه های طبیعی موجود در آن، قابلیت ها و توان زیستگاهی خود را برای تداوم زیست حیات وحش از دست داده است و صرفاً منطقه نجم آباد مستعد احیای زیستگاه حیات وحش است. بنابراین حیات وحش جانوری در این منطقه عمدتاً مختص به گونه هایی نظیر خرگوش، روباه، شغال و تشی است که از جمعیت محدودی نیز برخوردار است. پرندگان منطقه به دو گروه بومی و مهاجر تقسیم می شوند و عبارتند از: شاهین، دلیجه، سارگپه، کور کور، قرقی عقاب، کبوتر چاهی، یاکریم، قمری، هدهد و انواع گنجشک سانان. از خزندگان منطقه می توان به جکوی عنکبوتی ایرانی، جکوی دم پهن، آگامای پوست شنی، مارمولک چشم ماری، بزمجه دشتی اشاره کرد.

 2. محیط زیست انسانی

طی دو دهه اخیر سیمای شهرستان به دلیل برخورداری از زیرساخت های توسعه و به دلیل قرار گرفتن در مجاورت خطوط مواصلاتی از جمله اتوبان تهران - قزوین، خط آهن شمال غرب، خطوط انتقال گاز و همچنین نزدیکی به مراکز مهم جمعیتی، تغییرات قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.

2.1. سیمای صنعتی

علاوه بر فعالیت 600 واحد کارگاهی صنفی، عمده فعالیت های صنعتی شهرستان در محدوده شهرک های صنعتی مصوب است. تعدادی از کارخانجات و واحدهای صنعتی و خدماتی از گذشته و به صورت پراکنده در خارج از محدوده شهرک های مصوب فعلی (سپهر و نظرآباد) به فعالیت مشغولند؛ نظیر کارخانجات سیمان آبیک، ریسندگی و بافندگی مقدم و فخرایران، صنایع شیر کشاورز، شرکت محور خودرو، ماکیان پودر، ملارد شیر، فرودگاه آزادی و غیره. بیش از 600 واحد با فعالیت های کشاورزی (مرغداری، دامداری، گلخانه، پرورش قارچ و...) در سطح شهرستان به صورت پراکنده در حال فعالیت هستند. نزدیک به 40 واحد تولید آجر فشاری در منطقه با قدمت حدود 50 سال نیز مشغول فعالیت هستند.

شهرستان نظرآباد دارای سه شهرک صنعتی به شرح ذیل می باشد:

الف) شهرک صنعتی مصوب غیر دولتی سپهر در مساحت حدود 425 هکتار در جنوب شهر نظرآباد، قرار دارد. این شهرک صنعتی در سال 1373 تأسیس شده است. ظرفیت نهایی این شهرک صنعتی حدود 400 واحد تولیدی و صنعتی و نزدیک 20000 فرصت شغلی مستقیم است. هم اکنون بیش از 150 واحد فعال داخل آن مشغول فعالیت هستند. صنایع غذایی و فلزی بیشترین تعداد واحدهای صنعتی موجود در این مجتمع را به خود اختصاص داده است. 

ب‌) شهرک صنعتی نظرآباد براساس مصوبه هیات وزیران در سطحی معادل 250 هکتار در جنوب شهر نظرآباد و در مختصات جغرافیایی 35 درجه و 55 دقیقه شمالی و 50 درجه و 35 دقیقه شرقی، جهت پذیرش صنایع مزاحم و آلوده کننده درون شهری با اولویت صنایع با آب بری کم، پایه ریزی شده است.

ج‌) شهرک صنعتی نجم با مساحت تقریبی 6090000 متر مربع در انتهایی ترین ضلع جنوبی روستای نجم آباد که اراضی متعلق به منابع طبیعی می باشد جانمایی شده است. ضمناً فاصله محل مورد نظر با جاده نجم آباد به اشتهارد بیش از حدود 3 کیلومتر است. این شهرک با شهر نظرآباد حدود 15 کیلومتر فاصله دارد.

منبع: اطلاعات موجود در اداره کل حفاظت از محیط زیست استان البرز، آبان 1394.